Tien Dagen Stil: hoe ademhaling een rol speelt bij Vipassana meditatie
In 2016 ervaarde ik mijn eerste 10-daagse Vipassana meditatie. Nu, ruim vijf jaar later, sta ik op het punt me weer tien dagen lang in stilte terug te trekken. Waarom wil ik dit nog een keer ervaren?
Tien Dagen Stil: de heftigheid en de kracht van Vipassana meditatie
Het was november 2016: koud, guur en nat en dus een perfect moment om naar binnen te keren de wereld even te laten voor wat ze was. Ik had mezelf eindelijk zover gekregen om me in te schrijven voor een tien-daagse Vipassanacursus, iets waar ik al jaren over nadacht maar tot dan toe niet serieus werk van had gemaakt.
Hoe het zaadje werd geplant tijdens een verblijf op Bali
In 2011 had ik een tijd de wereld rond gereisd en kwam ik voor het eerst echt in aanraking met yoga en meditatie. Niet dat ik er daarvoor niet van gehoord had, of dat een yogamatje me vreemd was, maar het was niet iets waarvan ik dacht dat het voor me werkte. Ik was de onrust zelve en was verslaafd aan afleiding; een yogamat kon ik wurgen als ik er langer dan tien minuten bij in de buurt was.
Tot ik - heel cliché - in op Bali aankwam, nadat al drie maanden alleen aan het rondzwerven was. Als een godin in Zuidoost-Azië, in mijn eigen tijd en tempo, met m’n billen bloot, melk uit een kokosnoot (en ook veel bier uit een blikje). Het was op Bali waar ik de rust in mezelf vond om aan te kloppen bij een yogaschool waar ik een week lang privéles kreeg. Er ging een wereld voor me open. Het was ook hier dat ik voor het eerst hoorde van ashrams waar mensen tien dagen in stilte doorbrachten om tot innerlijke rust en inzicht te komen. Het prikkelde me. Maar niet nu, besloot ik. Ik wilde nog zoveel doen en zien in die zes maanden dat ik mezelf vrij had gegeven, ‘nu’ had ik geen tijd.
5 jaar later: mijn eerste Vipassana in Dilsen-Stokkem
Het bleef kriebelen in de jaren erna, en regelmatig bracht ik door op de website van Dhamma.org (het officiële instituut waar je een overzicht vindt van alle cursussen wereldwijd). Ik keek dan met name naar cursussen in India, in de overtuiging dat áls je zoiets ging doen, je dan zo dicht mogelijk op de kern moest zitten. Totdat ik me bedacht dat het best zonde is helemaal naar India te vliegen om vervolgens daar tien dagen lang je ogen te sluiten, en je dan net zo goed in het dichtstbijzijnde centrum in België kon zitten, in Dilsen-Stokkem.
Dit maakte het al een stuk makkelijker, al bleek een plek bemachtigen voor een cursus in het Belgische centrum ook een flinke uitdaging. Inschrijven voor een 10-daagse Vipassana is als tickets bemachtigen voor een concert van de Rolling Stones: een wekker zetten, als eerste online zijn zodra de poorten openen, en net zolang refreshen tot het je is gelukt. En dat lukt dus ook heel vaak niet, omdat de vraag vele malen groter is dan het aanbod.
Maar, volhardend als ik ben, lukte de refresh-truc direct en zo bemachtigde ik een plek voor de 10-daagse in november 2016.
Mijn ervaring met 10-daagse Vipassana meditatie
Na tien dagen stilte. 2016. Dilsen-Stokkem.
Ik kan een heel verhaal schrijven over hoe het was en wat het met me heeft gedaan, maar dat doe ik niet. Waarom? Omdat het voor iedereen een compleet andere ervaring is. Bovendien is het een momentopname. Iets wat je doet op een bepaald moment in je leven, kan op een ander moment een compleet andere ervaring opleveren. Ik vind het ook niet nodig op voorhand iemands ervaring te kleuren. Jouw ervaring is van jou en niemand anders, en die mag je zelf gaan opdoen.
Wat ik wel kan zeggen, is dat het niet voor iedereen is. Het is intens, het is spartaans, je wordt volledig teruggeworpen op jezelf, je gedachten en emoties. Op alles wat er in jou speelt. Daar moet je klaar voor zijn, dat moet je open voor staan. Is dat niet zo? Helemaal prima, blijf vooral weg van zo’n tien-daagse. Maar als je er ook maar enigszins voor openstaat: doe het! Boek een cursus! Het zijn tien dagen uit je leven die zó anders zijn dan al die andere dagen, en daarmee zo’n verrijkende ervaring opleveren. Wanneer krijg je nu de kans om je volledig af te zonderen, zonder telefoon, internet en andere externe prikkels? Een tien-daagse stilteretraite is in mijn optiek elk mens gegund.
Zo’n cursus is in elk geval transformatief. En heftig. Ik voelde na die eerste keer niet de behoefte er een (direct) vervolg aan te plakken. Totdat…
Een wandeling met Koen de Jong, schrijver van het boek Tien Dagen Stil
Totdat ik Koen de Jong wilde interviewen, oprichter van Sportrusten.nl en schrijver van het boek Verademing, dat hij samen met psychiater Bram Bakker schreef over, jawel, de ademhaling. Ik stuurde Koen een mailtje waarop al gauw een wandeling door het Vondelpark werd gepland, geheel volgens de laatste coronatrends.
Koen en ik hadden het over van alles, uiteraard over de ademhaling in al haar facetten. Zo kwam het gesprek ook op onze beider ervaringen met de 10-daagse in Dilsen-Stokkem. Ik had geen idee dat Koen daar ook een boek over had geschreven. Voor Koen had deze cursus zijn ogen geopend voor de ademhaling, en voor mij totaal (nog) niet. Huh, waarom niet? Dat vond ik interessant.
De rol van de ademhaling tijdens Vipassana meditatie
De kracht van de ademhaling is pas tot mij doorgedrongen toen ik mezelf voor het eerst volledig uit mijn hoofd blies, tijdens een Wim Hof ademhalingssessie, in 2018. Dat had ook een andere techniek kunnen zijn overigens, elke intense vorm die een verbonden ademhaling als basis heeft, had dit effect op me gehad.
Toch zat ik op dat moment inmiddels al jaren op yogamatten en meditatiekussens, waarbij de ademhaling voor mij meer functioneel was, als een standaard onderdeel, maar ik zag het niet als iets wat ook transformatief kon werken. Ik had simpelweg de ervaring nog niet, de link was nog niet gelegd in mijn hoofd. Bij Koen wel, zo vertelde hij tijdens dat rondje Vondelpark.
De eerste drie dagen van een Vipassana cursus staan nog niet in het teken van de eigenlijke Vipassana-techniek, maar wel van een techniek genaamd Anapana. Anapana is de eerste stap in Vipassana-meditatie en houdt simpelweg in het observeren van je ademhaling. Niet sturen, slechts aandachtig observeren hoe je adem via je neusgaten in- en uitstroomt.
S.N. Goenka, de meditatieleraar wiens methode wordt onderwezen tijdens deze 10-daagse cursussen, vertelt hier het volgende over:
Bij het observeren van je ademhaling verken je niet alleen de lichamelijke functie, maar je observeert tegelijkertijd de toestand van je geest. Zodra je je ergert of boos bent ga je onregelmatig ademen - sneller en zwaarder. Wanneer je weer kalm en gelijkmoedig bent, adem je weer rustig. Adem kan je dus niet alleen helpen bij het onderzoek naar de realiteit van het lichaam, maar ook bij het onderzoek naar de realiteit van de geest.
Vandaag de dag, met alle kennis en ervaring die ik nu heb, klink dit zo logisch als maar zijn kan. In 2016 zorgde dat bij mij niet tot een eureka-moment wat de ademhaling betreft. Ik was er kennelijk nog niet klaar voor.
Tien Dagen Stil: een boek over de 10-daagse Vipassana
Het was die wandeling met Koen de Jong, die bij mij het zaadje plantte: hoe zou ik nu door een Vipassana heen gaan? Op dit moment in mijn leven, met een compleet anders gevulde rugzak?
Er is maar één manier om daarachter te komen: door nog een keer te gaan. Opnieuw wendde ik me tot Dhamma.org, waar ik uitvogelde wanneer de inschrijving opende voor de eerstvolgende cursus, in januari 2022. Ze hebben het inschrijfproces trouwens wat aangepast, om de kansen wat eerlijker te maken: er worden nu netjes plekken verloot uit alle aanmeldingen en het is niet langer ‘first come, first served’. Het viel de organisatie namelijk op dat de Vipassana populatie steeds jonger en ‘hipper’ werd, bestaande uit precies die mensen die het slimst en snelst online konden doorklikken voor een plek.
Tien Dagen Stil, het boek van Koen de Jong over 10-daagse Vipassana meditatie.
Ik heb geluk gehad, want ik ben ingeloot. 12 tot en met 23 januari duik ik weer onder in Dilsen-Stokkem. En ondertussen lees ik het boek van Koen de Jong over zijn ervaringen in dit centrum, Tien Dagen Stil, in één ruk uit. Een heerlijk humoristisch en ook eerlijk no-nonsense verslag van zijn reis. Erg herkenbaar. Over de weerstand die je kunt ervaren, de onmogelijke gedachtes die voorbij drijven (en niet te stoppen lijken te zijn) en de fysieke pijn die je in de weg kan zitten. Maar ook over wat het je kan brengen, zodat je zelf een keuze kunt maken of het iets voor je is of niet. Tussen Koens ervaringen door vind je heldere achtergrondinformatie uit andere boeken over het effect van mediteren op je brein. Kortom, dit boekje is een aanrader!
En of een tweede keer tien dagen stil zijn een aanrader is, dat kan ik je eind januari vertellen. Wordt vervolgd ;-)
PS. Het interview met Koen de Jong, lees je hier.
