Zo leer je studenten omgaan met fysieke en mentale stress - interview Jeroen Martens

Jeroen Martens: ademcoach en militair op een MBO-instelling.

“We leren de studenten alles over een bepaald vak, maar leren ze in mijn ogen te weinig over hoe ze moeten omgaan met het leven.”

— Jeroen Martens

Steeds meer onderwijsinstellingen zoeken naar manieren om studenten beter om te kunnen laten gaan met gevoelens van stress en angst en hen voor te bereiden op de uitdagingen van zowel de opleiding als het leven zelf. Eén methode die daarbij steeds vaker opduikt, is ademwerk.

Hoe kan ademwerk bijdragen aan de mentale en fysieke weerbaarheid van MBO-studenten en waarom is dit een waardevolle toevoeging binnen het onderwijs?

Jeroen Martens (ademcoach en militair) over ademwerk in het onderwijs

Jeroen Martens is adem- en traumacoach, gecertificeerd Gordon-trainer* en werkt als militair op een MBO-instelling. Met name op deze plek - in het onderwijs, bij de jeugd - ziet hij hoe hard het nodig is om meer te leren over ademhaling als stressregulator, kompas en waarschuwingsmiddel voor je eigen lijf.

Tijdens zijn opleiding als militair leerde Jeroen hoe het is om met stress om te gaan in het moment. Hij leerde hoe hij ‘de knop moest omzetten’ om door te kunnen gaan waar anderen stoppen. Stress hoort er nu eenmaal bij, was het credo. Totdat Jeroen zichzelf de vraag ging stellen: Is dat wel zo? Hoort stress er nu eenmaal bij? Moeten we gewoon doorzetten? Of zijn we vergeten wat stress eigenlijk is en hoe we er constructief mee om kunnen gaan?

* De Gordon-methode richt zich op effectieve communicatie en het versterken van relaties zonder machtsstrijd. Gordon-trainers leren deelnemers vaardigheden zoals actief luisteren, ik-boodschappen gebruiken en conflicten constructief oplossen. De trainingen zijn toepasbaar in verschillende settings, zoals gezin, onderwijs en werk, met als doel wederzijds respect en begrip te bevorderen.

Hoort stress er nu eenmaal bij?

Jeroen: “Het antwoord op die vraag is niet zo simpel als je het mij vraagt. Het begrip ‘stress’ kan immers breed bekeken worden. Stress - wat in feite inhoudt: het activeren van ons systeem - kent vele voordelen. We kunnen als mens in situaties terecht komen waarbij we heel blij mogen zijn dat we ‘stress’ ervaren. Stress kan ons scherp en alert maken en houden als dat nodig is. Maar tegelijkertijd kan het ons ook enorm tegenzitten, wanneer het gaat om te veel, te vaak en te weinig rust.

Het hangt er ook vanaf hoe jij van nature reageert in de fight, flight of freeze modus. Tijdens de militaire opleiding die ik heb gevolgd word je bewust in deze situaties gebracht, om te leren hoe jouw persoonlijke systeem reageert in stressvolle situaties. Zoals wij het daar omschrijven is stress een normale reactie op een abnormale situatie.

Wat we echter niet leerden, was hoe een gezonde balans te vinden tussen stress en ontspanning. Het letterlijk leren hoe je kan ontspannen met je lichaam, via lichaamsgerichte oefeningen of ademhalingsoefeningen. Inmiddels weet ik: dit zorgt er uiteindelijk voor dat je stress beter kunt reguleren.”

“Studenten worden klaargestoomd om op het hoogste niveau te kunnen presteren, maar voordat ze daar zijn, lijken velen op ‘opgebrande motoren’.”

Ademhaling als kompas en waarschuwingsmiddel

“Ademwerk is op mijn pad gekomen toen ik zelf vastliep in het begrijpen van mijn lichaam. Noem het trauma, noem het emoties, noemt het verlies… Hoe je het ook wilt noemen, ik begreep mijn eigen systeem niet meer door dingen die waren gebeurd in het verleden. Ik had een masker leren opzetten om mijn binnenwereld te kunnen verbergen en wegstoppen. Vanuit de gedachte: ‘Als ik er niet over praat dan is het er niet, toch?’.

Toen ik in aanraking kwam met ademcoaching, en de meest indrukwekkende ‘ademreizen’ maakte, leerde ik dat ademhaling werkt als een kompas én als een waarschuwingsmiddel voor ons lijf. Ik heb dankzij mijn ademreizen mijn emotionele blokkades kunnen doorleven, zodat ik mijn emoties nu echt kan voelen en begrijpen. Voelen ís begrijpen, weet ik inmiddels.”

Bijna alle studenten ervaren stress

“Ik werk als militair op een MBO-school. Hier zie ik de studenten ook veelal leven volgens het principe ‘stress hoort er nu eenmaal bij’. Ze geven aan dat er erg veel van hen gevraagd wordt, op heel veel verschillende vlakken. Maar ze ‘moeten’ door. Hierdoor weten ze soms niet eens meer wat een stressarme dag is.

De student van vandaag ervaart op vele vlakken stress: presteren op school, presteren voor je baan, presteren voor de familie, presteren voor je vrienden, presteren op social media, presteren om een huis te kunnen financieren, presteren bij een sportclub, presteren in een relatie, presteren in het onderhouden van contacten, presteren voor je zelf, zoeken naar wie je bent… En dit alles met de continue vraag: wat vinden anderen van mij?

Met name dit laatste blijkt een heet hangijzer. Studenten zijn veel bezig met gedachten over wat anderen van hen vinden, zeker in een social media context. Wanneer ik vraag of ze de signalen van stress kunnen herkennen, komen er sporadisch wat signalen uit. Vaak zijn dit studenten die al te maken hebben gehad met stressgerelateerde gezondheidsklachten.

We leren de studenten alles over een bepaald vak, maar leren ze in mijn ogen te weinig over hoe ze moeten omgaan met het leven. Met stresssituaties en emoties die ze hierin tegen gaan komen. Studenten worden klaargestoomd om op het hoogste niveau te kunnen presteren, maar voordat ze daar zijn, lijken velen op ‘opgebrande motoren’.”

Zie ook het rapport Als je door de bomen het bos niet meer ziet van Trimbos Instituut, een verdiepend onderzoek naar de risicofactoren en oplossingen van prestatiedruk en stress bij mbo-studenten.

“Het is maar net hoe je het brengt: ‘mediteren’ vinden ze zweverig, maar op een een ‘zintuigtraining’ gaan ze wel aan.”

Stress managen met je ademhaling als tool

Studenten ervaren de kracht van ademhaling.

“Ik leer studenten dat ze tijdens stressvolle dagen juist veel langer en gezonder kunnen presteren, als ze hun ademhaling als tool inzetten. Ik vergelijk het vaak met een motor die continu aan het draaien is, en ik stel de studenten dan ook deze vraag: ‘Wat gebeurt er met een motor als ik die zonder pauzes laat draaien?’. Dan reageren ze vrijwel direct met: ‘Ja, die brandt op of valt uit en werkt niet meer’. Ik probeer de materie praktisch te houden en het ‘zweverige’ eraf te halen. Dit lukt niet altijd, maar vaak weet ik wel een zaadje te planten.

Zoals tijdens de introductieweek van de opleiding Veiligheid en Vakmanschap. Studenten komen hier voor het eerst bij elkaar, overnachten in een bos, en zijn ineens aan elkaar verbonden. Zonder telefoons, zonder thuisfront. Aan mij de taak om de studenten wat ‘rust’ te geven. Op de vraag of ze wel eens mediteerden, reageerden ze fel: ‘Mediteren!? Dat is zo zweverig, dat ga ik echt niet doen!’. Vervolgens vroeg ik of ze met mij een ‘zintuigtraining’ wilden doen. Hier gingen ze wél op aan. Maar wat ik deed was puur mediteren, middels muziek en mijn stem.

Na deze ervaring vroegen de studenten of ze dit vaker konden doen. Ze waren immers zo tot rust gekomen. En dat is prachtig: voor het eerst konden ze voelen wat mediteren voor je kan doen. Simpelweg door het een andere naam te geven. Ik probeer deze ‘rustmomenten’ zoveel mogelijk te verweven in lessen. Soms bewust en soms onbewust. Soms vragen de studenten zelf of ‘ze heel even kunnen ademen’. Fantastisch, toch?”

“Ik geloof dat we de studenten meer mogen leren over hoe hun lichaam werkt, met alles wat daarbij komt kijken.”

Ademlessen zijn de toekomst

“In mijn optiek zou er in het basisonderwijs al kennis moeten worden gemaakt met het leren omgaan met stress. Een kind in het basisonderwijs heeft net zo goed signalen van stress, en juist op jonge leeftijd wil je de inzichten en tools krijgen om hier op een gezonde manier mee om te gaan. Wanneer op de basisschool het fundament wordt gelegd voor stressreductie, zal dit er uiteindelijk voor zorgen dat de komende generaties stress beter kunnen reguleren, waardoor ook burn-outs, depressies en andere ziektebeelden die mogelijk ontstaan door stress in de toekomst kunnen verminderen.

Het middelbaar en voortgezet onderwijs heeft niet alleen ademlessen nodig, maar ook uitleg over emoties en hoe deze werken in het lichaam. Ja, het zijn pubers, maar juist daarom is het essentieel dat ze lessen in emotioneel welzijn en stressreductie krijgen. Hun emoties gaan van 0 tot 100, maar niemand leert ze hoe ze hiermee kunnen dealen. In het algemeen denk ik dat we de studenten meer mogen leren over hoe hun lichaam werkt, met alles wat daarbij komt kijken. We hoeven geen volledige bioloog of medicus te worden, maar de basis leren begrijpen en weten hoe je jezelf beter kunt reguleren zijn in mijn ogen een must om stressproblematiek te verminderen.

Zelf heb ik 10 lessen ontwikkeld waarbij ik studenten leer wat stress is. Ik leg uit wat er fysiologisch gebeurt in het lichaam, met de daarbij horende signalen die het lichaam geeft. Op deze manier kunnen ze signalen beter herkennen en er dus ook beter op leren handelen. Ik leer studenten interventies die ze kunnen doen mocht het stressniveau te hoog worden, maar ik leer ze ook verduurzamen voor de langere termijn.

Het doel is zelfredzaamheid in stressregulatie; met stress gaan ze immers nog heel vaak te maken krijgen. Wat ik hoop, is dat ze dit later weer doorgeven aan de mensen om hen heen. Ik zoek nog een curriculum ontwikkelaar om mijn lessen te toetsen aan het onderwijs. Maar ook mensen die dit binnen hun onderwijs willen toepassen, zodat we dit breed kunnen dragen!”

---

Jeroen Martens

Voor meer informatie over Jeroen, kijk op www.inyourmind.nl. Of stuur hem een bericht op 06-10962486. Je kunt Jeroen ook volgen via Instagram @inyourmindcoaching, waar hij tips deelt die makkelijk toepasbaar zijn.

---

Bekijk ook: